11 februari 2025
Over het onderzoek naar de skeletspieren bij Long Covid patiënten is een briefwisseling ontstaan. We zijn, als ME/cvs Vereniging, blij met de reactie van dr. Wüst (en zijn collega’s) op de brief die Ranque et al. schreven aan Nature Communications. In die brief interpreteerden zij de conclusies van de studie van Appelman et al. (waar dr. Wüst onderdeel van was) op een verkeerde manier en gaven zij aan dat de studie juist deconditionering zou bevestigen. Dit is echter niet het geval.
Een groep psychiaters en artsen, waaronder de professoren Michael Sharpe en Trudie Chalder en Dr. Paul Garner, hebben een brief geschreven aan Nature Communications over de studie van Appelman et al. naar de skeletspieren bij Long Covid. Ze stellen in hun brief onder andere dat “iedereen ernstige spierpijn kan ervaren wanneer ze weer intensieve training volgen na periodes van een paar weken rust”. In de brief wordt aangegeven dat de deelnemers (Long Covid patiënten en gezonde controles met lage conditie) een maximale training ondergingen, wat logischerwijs tot spierpijn zou moeten leiden. De problemen in de skeletspieren bij Long Covid zouden daarmee ‘normaal’ zijn. Daarnaast stellen zij ook dat sommige Long Covid patiënten nog steeds een redelijk fitnessniveau hadden, ondanks de PEM die zij ervoeren.
“We danken Ranque et al. voor hun interesse in ons recente werk en alternatieve interpretatie van onze data. We weerleggen dat onze bevindingen te wijten zijn aan deconditionering, aangezien Long COVID-gerelateerde skeletspieren fundamenteel verschillen van die veroorzaakt door deconditionering.”
In de reactie geven Appelman et al. aan dat zij ook erkennen dat “de algemene bevolking spierpijn ervaart, met name na excentrische contracties” (aanspannen van spieren met weerstand/gewichten). Maar bij een fietstraining is er weinig of geen sprake van deze excentrische contracties. Daarnaast, geven ze aan, omvat PEM meer dan alleen spierpijn en “reduceren we PEM niet tot spierpijn of vermoeidheid alleen”. Ze hebben PEM ook niet gekoppeld aan post-trainingssymptomen van andere aandoeningen (zoals bekende inflammatoire myopthieën, metabole of mitochondriale aandoeningen), omdat PEM een symptoom is dat specifiek is voor post-infectieuze ziekten. Hun onderzoek naar de skeletspieren bij Long Covid was gericht op PEM als symptoom op zichzelf, inclusief alle bijbehorende klachten – zoals gemeten in de DSQ-PEM.
De skeletspieren bij Long Covid onderzocht
In de studie van Appelman et al. rapporteerden de Long Covid patiënten meer spier- of gewrichtspijn en een significant hogere vermoeidheidsintensiteit. Ranque et al. beweerden in hun brief anders over het onderzoek van Appelman et al. en hier wijzen ze in hun reactie aan Ranque et al. dan ook op.
In de reactie geven Appelman et al. ook aan dat Ranque et al. verwijzen naar onderzoek dat een psychologische verklaring van PEM zou onderbouwen, maar dat deze studie eerder fysiologische verklaringen biedt voor de pathofysiologie van ME/cvs (namelijk autonome disfunctie, differentiële cerebrospinale vloeistofcatecholamines en metabolietenprofielen en lagere cortisolreacties na inspanning). Dat artikel bevestigd dan ook eerder de bevindingen van Appelman et al. dat er sprake is van stoornissen in het mitochondriale metabolisme van skeletspieren (ook al ging dat onderzoek over ME/cvs patiënten en het onderzoek van Appelman et al. over Long Covid patiënten). Appelman et al. vonden daarnaast dat bij Long Covid patiënten ook significant lagere gasuitwisselingsdrempels en ademhalingscompensatiepunten zichtbaar waren die niet te maken hebben met inspanning.
Ook geven Appelman et al. aan dat: “De veranderingen in de skeletspieren die zijn waargenomen in onze Long Covid-groep vertonen duidelijke verschillen in vergelijking met gezonde mensen die strikte bedrust ondergaan”. Ze leggen in hun reactie nogmaals uit welke resultaten hun onderzoek op het gebied van skeletspieren had, waardoor zij niet anders kunnen dan concluderen dat PEM niet het gevolg is van deconditionering.
Vervolgens weerleggen Appelman et al. nog de suggestie van Ranque et al dat patiënten verbetering of volledig herstel van ME/cvs hebben gemeld, ondanks dat zij PEM hadden, door lichaamsbeweging. “De aangehaalde meta-analyse concludeert echter dat hoewel lichaamsbeweging een klein positief effect had, de kwaliteit van leven niet verbeterde.” Ook zouden de studies die in deze meta-analyse zijn opgenomen deelnemers hebben gehad met andere comorbiditeiten die wel baat hebben bij lichaamsbewegen (denk aan astma, diabetes, chronische hartziekte). Ook de studies die een succesvolle revalidatie van patiënten hebben aangetoond omvatten een heel aantal patiënten met andere comorbiditeiten. Dat is de reden dat Appelman et al. bij hun studie hebben opgelet dat de deelnemende patiënten geen andere comorbiditeiten vertoonden bij Long Covid.
Als laatste gaan ze nog in op de stelling van Ranque et al. dat de “bevindingen in de media breed zijn geïnterpreteerd als een indicatie dat lichaamsbeweging bij mensen met Long Covid spierschade veroorzaakt en impliceert dat mensen met Long Covid niet zouden moeten sporten”. Appelman et al. geeft aan dat ‘we speculeren dat PEM kan leiden tot angst om te sporten met intensiteiten boven de PEM-drempel, maar dat dit niet de focus van hun onderzoek was’. Zij geven in hun onderzoek geen advies of concreet handvat voor beweging bij Long Covid – de studie ging niet over de werkzaamheid of wenselijkheid van beweging bij Long Covid. Wel geven zij aan dat Long Covid en PEM nog niet goed begrepen zijn en dat zij, zolang er gebrek is aan hoogwaardige wetenschappelijke informatie over bewegingstraining bij Long Covid patiënten, niet achter het gradueel opbouwen van oefeningen kunnen staan. In de studies die gedaan zijn naar gradueel opbouwen van oefeningen ging het nooit om interventies die PEM veroorzaakten, controleerden of juist vermeden. Ook is daarbij therapietrouw en de andere comorbiditeiten nooit goed beschreven. Appelman et al. geloven wel dat lichaamsbeweging onder de PEM-inducerende drempel gunstig kan zijn voor Long Covid patiënten, maar dat er geen klinisch of wetenschappelijk bewijs is hiervoor. Daarom pleiten zij voor voorzichtigheid met betrekking tot lichaamsbeweging bij Long Covid patiënten met PEM. Ook al kan matige lichaamsbeweging onder de PEM-inducerende drempel gunstig zijn, de PEM drempel kan nog niet goed worden gedefinieerd. Er is meer onderzoek nodig naar PEM om dat te verduidelijken.