Wat is orthostatische intolerantie?

Bij ME/cvs komt orthostatische intolerantie vaak voor. Maar wat is orthostatische intolerantie eigenlijk?

Wat is Orthostatische intolerantie? 

Onder dysautonomie vallen meerdere aandoeningen. Orthostatische Intolerantie (OI) is daar één van. 

Er is sprake van orthostatische intolerantie wanneer je symptomen krijgt wanneer je rechtop gaat zitten of gaat staan. Bij het overeind gaan vloeit er door de zwaartekracht bloed terug uit je hoofd naar je benen, waardoor er te weinig bloeddoorstroming naar je bovenlichaam is. 

Je autonoom zenuwstelsel reageert dan meteen om dit te herstellen (baroflex). Je hart gaat sneller kloppen, je bloedvaten knijpen wat meer samen en je maakt wat meer bloed aan. Bij gezonde personen gebeurt dit binnen een paar seconden. Dit gaat echter niet goed bij Orthostatische Intolerantie.

Onder de paraplu-term orthostatische intolerantie vallen meerdere aandoeningen die symptomen geven bij verandering van lichaamshouding:

  • Orthostatische Intolerantie (OI)

Wanneer je bloeddruk niet aanzienlijk daalt of je hartslag niet aanzienlijk stijgt, maar je toch symptomen krijgt bij het rechtop zijn, noemen we dat orthostatische intolerantie. 

  • Posturaal Orthostatisch Tachycardie Syndroom (POTS)

Wanneer je hartslag meer dan 30 slagen per minuut stijgt in de eerste 10 minuten nadat je vanuit liggende houding je gaat zitten of staan, terwijl je bloeddruk gelijk blijft, noemen we dat Posturaal Orthostatisch Tachycardie Syndroom (POTS) of een hartslag van meer dan 120. (Bij kinderen en jongeren onder de 20 jaar is dit een toename van meer dan 40 hartslagen per minuut). 

Bij Hyperadrenerge POTS gaat de systolische bloeddruk (bovendruk) met ≥ 10 mm Hg omhoog tijdens de kanteltafeltest en versnelt de hartslag (tachycardie) of zijn norepinefrineniveaus in het serum hoger dan 600 pg/mL bij rechtop staan. 

  • Orthostatische Hypotensie (OH)

Wanneer je bloeddruk aanzienlijk daalt in de eerste 10 minuten nadat je vanuit liggende houding gaat zitten of staan, noemen we dat Orthostatische Hypotensie (OH). 

Je bovendruk moet dan minimaal 20 mmHg dalen of je onderdruk minimaal 10 mmHg. Het hoeft niet zo te zijn dat je dan ook symptomen opmerkt. Wanneer de bloeddrukdaling binnen de eerste drie minuten plaatsvindt, spreek je van klassieke orthostatische hypotensie. Als de bloeddrukdaling optreedt na de eerste drie minuten spreek je van vertraagde Orthostatische Hypotensie. 

  • Neurocardiogene Syncope (NCS)

Wanneer je hartslag daalt gevolgd door een daling van je bloeddruk en je (bijna) flauwvalt noemen we dat neurocardiogene syncope of vasovagale syncope (NCS). 

  • Neuraal Gemedieerde Hypotensie (NMH)

Als je bloeddruk ineens daalt nadat je lang rechtop hebt gestaan, noemen we dat Neuraal Gemedieerde Hypotensie (NMH). Er is sprake van een miscommunicatie tussen hersenen en je hart, waardoor je bloeddruk ineens wordt verlaagd, er een zuurstoftekort optreedt in je hersenen en je (bijna) flauwvalt.

Hoe test je orthostatische intolerantie?

30 minuten kanteltafeltest

De 30 minuten kanteltafeltest houdt in dat patiënten eerst 15 minuten liggen, waarna de kanteltafel voorzichtig wordt gekanteld tot een hoek van 70 graden. Zij blijven dan 30 minuten in deze hellingshoek staan. De test eindigt na 30 minuten, of op verzoek van de patiënt of bij (bijna) flauwvallen. De hartslag en de bloeddruk (onderdruk en bovendruk) worden voortdurend gemeten, evenals de hoeveelheid koolstofdioxide via de neus.

NASA Lean Test

De NASA-leuntest kan worden gedaan met behulp van de instrumenten die in een dokterspraktijk te vinden zijn. Er zijn slechts drie dingen nodig: een onderzoekstafel, een pulsoximeter (geplaatst op een hand) en een bloeddrukmeter (geplaatst op de tegenoverliggende arm).

Eerst gaat de patiënten 10 minuten liggen, dan staan zij op, en staan met hun hielen 15 à 20 cm van de muur en schouderbladen tegen de muur, en blijven zo tien minuten staan (of tot het duidelijk is dat ze OI hebben). Hartslag, bloeddruk en symptomen worden geregistreerd. Net als bij de kanteltafeltest komt de skeletspierpomp er bij de NLT niet aan te pas. Minimaal 5 minuten staan is noodzakelijk

Behandeling van Orthostatische Intolerantie bij ME/cvs

Het behandelen van de symptomen van OI bij ME/cvs kan ook de symptomen van ME/cvs verbeteren.

In de praktijk zijn er een aantal basisadviezen, uiteraard altijd in overleg met je arts:

  • Liggend rusten om het zenuwstelsel tot rust te brengen
  • Véél water drinken om het bloedvolume te verhogen
  • Zoutinname verhogen (tenzij je nierproblemen hebt)
  • Houdingen:
    • Staan met gekruiste benen
    • op je tenen gaan staan
    • hurken
    • zitten met opgetrokken benen
    • één been op een stoel zetten bij het staan
  • Een arts kan je ook compressiekousen of – kleding voorschrijven, bijvoorbeeld compressiekousen, een buikband of corrigerend hemd.
  • Er is medicatie beschikbaar die de symptomen kan verminderen, maar niet genezen. Bij ME/cvs is er vaak een intolerantie voor medicatie en/of gebruikte hulpstoffen, waardoor je erg voorzichtig moet zijn met het uitproberen hiervan. “Begin laag en verhoog traag”.
  • Er zijn oefenprogramma’s om Orthostatische Intolerantie te verbeteren, echter door de inspanningsintolerantie bij ME/cvs kan dit er voor zorgen dat je daardoor postexertionele malaise (PEM) hebt.